Forschung

Het onderwijs mag de thuistaal niet vergeten

Trouw, 071215

 

Het onderwijs mag de thuistaal niet vergeten

 

Karijn Helsloot en Gerrit Jan Kootstra − 07/12/15, 20:07

 

© anp. Leerlingen van een Haagse school spelen een spel waarmee ze de Engelse namen voor lichaamsdelen leren.

 

opinie Vreemde talen leren op de basisschool is prima, vooral als het de taal is die ook thuis wordt gesproken, betogen Karijn Helsloot en Gerrit Jan Kootstra.

• Mondialisering bepaalt onze samenleving. We gaan grenzen over voor vakantie, werk of familie. Onze leefwereld is steeds diverser, en óók steeds meertaliger. Terecht dus dat er aandacht is voor vreemde talen in het basisonderwijs. Platform Onderwijs 2032 adviseert om vanaf groep één met Engels te starten, en staatssecretaris Sander Dekker roept op om Duits en Frans vroeg aan te bieden in grensstreekscholen. Maar waarom alleen deze talen? Een derde tot de helft van de leerlingenpopulatie gebruikt thuis een andere taal, al dan niet naast het Nederlands. Zo zijn er kinderen met Surinaamse, Antilliaanse, Indonesische of Molukse wortels, en kinderen van arbeidsmigranten uit bijvoorbeeld Turkije, Marokko en meer recent, Polen of Roemenië. Er zijn kinderen van asielzoekers uit Iran, Afghanistan en Somalië, en nieuwe stromen vluchtelingen komen er aan, uit onder meer Syrië en Irak. En natuurlijk zijn er ook Nederlandse kinderen die thuis Fries of een dialect spreken. Voor al deze kinderen is meertaligheid een fact of life. Tweede taal Deze vorm van meertaligheid krijgt echter in het onderwijs maar weinig ruimte en waardering. De rol van het Nederlands als voertaal staat buiten kijf, net als de focus op het versterken van de taalvaardigheid Nederlands. Bij het verwerven van het Nederlands, van het Engels of van welke taal dan ook, maakt de leerling met een 'tweede' taal indirect gebruik van zijn kennis. Zo doet de mens dat met alles: voortbouwen op wat je weet. Waarom mag dat niet expliciet worden benoemd als het om taal gaat? Lang dacht men dat het kinderbrein niet meer dan één of twee talen aankon, dat het vroeg aanleren van het Engels ten koste ging van het Nederlands, en dat het gebruik van een andere thuistaal inburgering in de Nederlandse samenleving in de weg stond.
• Een derde tot de helft van de leerlingenpopulatie gebruikt thuis een andere taal, al dan niet naast het Nederlands

• Recent onderzoek laat zien dat kinderen met gemak verschillende talen naast elkaar kunnen leren en gebruiken, dat het beheersen van meer dan één taal culturele en economische verrijking betekent, én dat het cognitieve voordelen heeft. En misschien wel het belangrijkste inzicht: ruimte geven aan de eigen taal zorgt voor emotioneel evenwicht en voor een positieve houding van de leerling zelf. Wanneer eigenheid wordt toegestaan, nemen veiligheid en welbevinden toe. Onderzoek Wat betekent het voor een leerkracht als er vier, tien of meer verschillende taalachtergronden aanwezig zijn in een klas? Hoe doe je dat, als je zelf geen Twents, Pools of Arabisch spreekt? Universiteiten, hogescholen en andere instellingen doen onderzoek naar taal en taalverwerving. Zij kunnen bijdragen aan bijscholing, begeleiding en lesmaterialen, voor alle leeftijden en sectoren. Dus, taalexperts, sla de handen ineen om leraren over de drempel te helpen. Bestuurders van universiteiten en hogescholen, geef toekomstige leerkrachten de handvatten om te werken in cultureel diverse omgevingen: een leerlijn meertaligheid in de pabo, een masteropleiding taalvergelijking en meertaligheid. Laat elk mens zich ontwikkelen door ook zijn moedertaal, zijn thuistaal, daarbij in te mogen zetten. Een vreemde taal mag in de klas, de eigen taal helpt in de klas, de thuistaal telt in de klas! Karijn Helsloot: projectleider Taalbeleid en Meertaligheid, Hogeschool Windesheim Gerrit Jan Kootstra: docent en consultant Taalontwikkeling Hogeschool Windesheim
•  
• Wat betekent het voor een leerkracht als er vier, tien of meer verschillende taalachtergronden aanwezig zijn in een klas?